Bang van dwang?
"Papa heeft last van iets maar dat leg ik je wel eens uit als je wat ouder bent." Dat zei mijn mama tegen me toen ik een jaar of tien was. Negen jaar later vertelde mijn papa me dat hij lijdt aan de dwangstoornis OCD. Maar wat is dat juist?
Psycholoog en ervaringsdeskundige, Menno Oosterhoff:
Wat is dwang?
“Het is een obsessie, een gedachte of voorstelling die je niet van je af kan zetten en die je leven beheerst. Het kan gaan om angstaanjagende gedachten over verschrikkelijke dingen die je zou kunnen doen of rampen die door jouw toedoen zouden kunnen gebeuren. Het kan ook gaan om het gevoel dat iets niet in orde is, niet schoon, niet veilig, of niet perfect.
Compulsies zijn de handelingen die volgen op de obsessieve gedachten. Dit kunnen uiterlijke of mentale handelingen zijn die je uitvoert om de situatie weer in orde te maken, zoals controleren, schoonmaken, wegpoetsen, enzovoort. Deze handelingen geven op korte termijn opluchting, maar op lange termijn wordt de obsessie alleen maar groter.
Hoewel iedereen wel eens obsessieve gedachten heeft, kan het zich ontwikkelen tot een dwangstoornis wanneer het je functioneren en welbevinden verstoort. Vaak is dit zo duidelijk dat je weet dat er meer aan de hand is dan normaal. Het kan bijvoorbeeld uren duren voordat je de deur uitgaat omdat je alles moet controleren of je hebt het gevoel dat je nooit genoeg schoonmaakt.”
​
Heeft het altijd te maken met angst?
“Een obsessie is een voorstelling, gedachte of impuls die angst of andere lijdensdruk veroorzaakt. Bij mensen met een dwangstoornis kan dit zich uiten in twee vormen: de ene vorm heet 'harm avoidance' en is gericht op het voorkomen van schade of rampzaligheden. De andere vorm heet 'feeling of incompleteness' en gaat meer over het gevoel dat iets niet volledig of in orde is, zonder dat er per se een rampzalige gebeurtenis plaatsvindt.
Ik heb het bijvoorbeeld heel erg moeilijk als ik iets kwijtraak, zelfs als het iets totaal onbelangrijk is. Het kan een stukje papier of een plakbandje zijn en zodra ik het gevonden heb, gooi ik het meteen weer weg. Dat is dus een vorm van een 'just-not-right-feeling' die obsessief is geworden.
Iedereen kent wel het gevoel dat iets niet klopt, zoals een schilderij dat scheef hangt of een ontbrekend puzzelstukje. Bij mensen met een dwangstoornis kan dit gevoel echter obsessief worden en leiden tot dwanghandelingen om de situatie weer 'in orde' te maken.”
"Dankzij medicatie beheerst de dwang mijn leven niet meer." -Papa
Papa
"De handelingen zorgen voor opluchting maar de obsessie wordt steeds groter"
-Menno Oosterhoff
Hoe ga je er het beste mee om?
“Het beste voor mensen met dwanggedachten en -handelingen is om te leren omgaan met de onrust die deze gevoelens veroorzaken, in plaats van ze te proberen, bestrijden. Door te leren om vertrouwen te hebben en jezelf gerust te stellen dat het wel goed komt, zelfs als niet alles perfect is, kan je leren om de onrust te verdragen. Dit kan een uitdaging zijn, omdat het tegen je gevoel ingaat om controle te willen hebben over de situatie. Als ik iets kwijtraak dan probeer ik tegen mezelf te zeggen ‘het is nu eenmaal zo’ om op die manier dat gevoel van onrust te verdragen.”
"Wees hard tegen de dwang en aardig tegen de drager" -Menno Oosterhoff
Hoe ga je om met iemand in je omgeving met dwang?
“Je moet eerst en vooral begrip tonen. Het voelt voor de persoon als zeer belangrijk en als iets dat je niet zo maar kan loslaten. Het bestrijden ervan is zeer uitdagend en kan een gevoel van schaamte en frustratie opwekken. Om dat te vermijden moet je dus vooral begrijpen en ondersteunen. Te hoge verwachtingen opleggen kan leiden tot een gevoel van falen en de stoornis verergeren. Als steunend persoon moet je zeker ook je eigen grenzen stellen om te voorkomen dat je zelf niet betrokken raakt in de dwanghandelingen. Ik zeg altijd: ‘wees hard tegen de dwang en aardig tegen de drager’, maar dat is uiteraard heel erg moeilijk.”
"De zwangerschap van mijn vrouw is een trigger geweest" -Papa